Tembung Lingga
Tembung kang
durung owah saka asale diarani tembung lingga.
Tuladhane:
basa, dolan, dunung, gambar, jupuk,
lunga, omah, pangan, pinter sinau, tulis, waca lan sapanunggalane.
Tembung Andahan
Tembung kang
wis owah saka asale diarani tembung andhahan. Owahe tembung mau bisa amarga
warna-warna sebab, kayata oleh ater-ater, seselan, panambang, utawa bisa uga
amarga dirangkep.
Tuladhane:
digawa, kajupuk, tinulis, jumangkah, bola-bali, ginambar, disinau, diwaca,
padunungane, basane, omahe lan sapaunggalane.
Ater-Ater
Wuwuhan kang
manggon ana ing sangarepe tembung diarani ater-ater. Ater-ater ana telu, yaiku:
- Ater-ater anuswara: ny, m, ng, n
Tuladhane:
ny +
sapu =
nyapu
m
+
pangan
= mangan
n
+ tulis
= nulis
ng
+
gambar =
nggambar
- Ater-ater tripurusa: dak (tak), ko (kok), di
Tuladhane:
dak +
gawa
= dakgawa
ko
+
tulis
= koktulis
di
+
jupuk
= dijupuk
Ater-ater
liyane: sa, pa, pi, pra, tar, ka, ke, ma, kuma, kami, kapi, swa, lan
sapanunggalane.
Tuladhane:
saomah, panulis, pitutur, tarbuka, kamigilan, kumawani, lan sapanunggalane.
Seselan
Wuwuhan kang
manggon ana ing tengahing tembung diarani seselan. Seselan ana papat, yaiku: er,
el, um, lan in.
Gatekna tembung
kang oleh seselan iki!
- kelip + er = kerelip
- kumpruk + el = kelumpruk
- sandhing + um = sumandhing
4. jaga
+ in
= jinaga
Tembung Entar
Tembung sing
nduwe teges ora sabenere diarani tembung entar. Tembung entar uga diarani
tembung silihan. Yen ana basa Indonesia diarani kiasan.
Tuladha tembung
entar:
- gedhe endhase = tegese angkuh, gumedhe
- jembar segarane = tegese sugih pangapura
- adus kringet = tegese tandang gawe abot
- dawa tangane = tegese seneng njupuk barange liyan (clemer)
- udan tangis = tegese akeh wong kang nangis.
Tembung Saroja
Tembung loro
utawa luwih sing meh padha tegese dirangkep dadi siji, nduweni teges mbangetake
diarani tembung saroja.
Tuladhane:
a. sanak
sedulur
b. sayuk rukun
c. mula buka
d. edi peni
e. solah bawa
f. gepok
senggol
g. was sumelang
h. terang
terwaca
i.tata krama
j. tandang gawe
Paribasan
Tetembungan
utawa unen-unen kang ajeg panganggone, mawa teges entar nanging ora ngemu
surasa pepindhan.
Tuladhane:
|
No
|
Paribasan
|
Artine
|
|
|
1
|
Ana catur mungkur
|
Ora gelem melu urusane liyan
|
|
|
2
|
Becik ketitik,, ala ketara
|
Sing becik lan sing ala padha-padha bakal kaweruhan
|
|
|
3
|
Tulung menthung
|
Katone tetulung nanging gawe rekasane kang ditulungi
|
|
|
4
|
Wiwit kuncung nganti gelung
|
Wiwit bocah nganti tuwa
|
|
|
5
|
Yitna yuwana lena kena
|
Sing ngati-ati bakal slamet, sing kurang weweka
bakal cilaka
|
|
Kapethik saking : Wasita Adi Basa Jawi kelas VII
0 komentar:
Posting Komentar